Brabants Dagblad 18-10-2022
© Getty Images/iStockphoto
PREMIUM
De pijn van grootouderverstoting: ‘Opa of oma leeft nog, maar bestaat niet meer’
Duizenden grootouders hebben als gevolg van familieruzies geen contact meer met hun kleinkinderen, en een deel van hen probeert bezoekrecht af te dwingen bij de rechter. Ook voor de kleinkinderen is de breuk verdrietig en schadelijk. Een nieuwe wet moet daar verandering in brengen.
‘Wij als grootouders mogen onze kleinkinderen niet meer zien.’ Het is een terugkerende noodkreet in de honderden mails die René Diekstra, psycholoog, wetenschapper en auteur, het afgelopen half jaar ontving voor zijn vragenrubriek Ouder en Wijzer op deze site. ,,In Nederland zijn er naar schatting tussen de 16.000 en 20.000 grootouders die geen contact hebben met hun kleinkinderen. Omdat de relatie met hun eigen volwassen kind of partner dermate ernstig is verstoord dat alle banden zijn verbroken’’, schetst hij.
Het niet zien of spreken van de kleinkinderen drijft menige grootouder tot wanhoop, weet Diekstra, zelf ook grootvader. ,,Om het kleine kwetsbare wezen wat je zo ontroert, dat je wil knuffelen, niet meer te mogen zien, niet meer te kunnen vasthouden of te volgen in de ontwikkeling, is hartverscheurend.’’
Meer scheidingen
Voor de oorzaak van de breuk zijn vele redenen. Miscommunicatie, teleurstelling, chronische ruzies. Veelal het gevolg van een echtscheiding. Diekstra: ,,Het aantal scheidingen is de afgelopen eeuw met vele tienduizenden toegenomen. En daardoor ontstaat vaak verwijdering in de familie. Als gevolg van de onmin probeert de ene ouder vaak om het kind zo veel mogelijk afstand te laten nemen van de andere ouder.
Ze leveren op meerdere manieren een positieve bijdrage aan het leven van de kleinkinderen
René Diekstra
In dat proces worden ook de grootouders meegenomen. Die hebben er weliswaar niets mee te maken, maar doordat ze bij de andere kant van de familie niet meer worden toegelaten, verstomt het contact met die kant. En dus vaak ook met de kleinkinderen. Dat is dom, onrechtvaardig en heel schadelijk voor kinderen.’’
Bijzondere mensen
Onderzoek in meerdere landen toont aan dat kinderen tussen de 8 en 12 jaar die wel een goede omgang met de grootouders hebben, beter uit de scheiding van hun ouders komen dan kinderen die hun opa en oma nauwelijks of zelfs helemaal niet meer zien.
Grootouders hebben namelijk een bijzondere positie. ,,Ze hoeven niet te bekritiseren of straffen, maar leveren op meerdere manieren een positieve bijdrage aan het leven van de kleinkinderen’’, stelt Diekstra. ,,Grootouders bepalen voor een groot deel de vorming van de kinderen en kleinkinderen. Ze bewaken de familietraditie, het zijn de poortwachters. Ze geven het goede voorbeeld, onderwijzen het nageslacht. Ze kunnen bij de kleinkinderen zaken bewerkstelligen die de ouders zelf niet voor elkaar krijgen en inzichten en vaardigheden aanreiken die de kleinkinderen van een ander nooit zouden accepteren. Er zijn op deze planeet geen andere wezens rondom kinderen met een soortgelijke opdracht.’’
Senioren tellen mee
De positie van grootouders zal volgens Diekstra komende jaren alleen nog maar veranderen. ,,Lang werden 65-plussers in Nederland tussen haakjes gezet: oud en afgedaan. Maar dat is volstrekt achterhaald; veel meer mensen worden ouder en blijven relatief lang gezond. Ze doen langer actief mee aan de maatschappij, werken nog, doen vrijwilligerswerk, passen op de kleinkinderen, nemen ze mee op dagjes uit of met vakantie.
© Edo Draaijer
Grootouders vervullen een veel belangrijkere en omvangrijkere rol dan honderd 100 jaar geleden. Ze zijn van grote economische waarde geworden. Dat bedoelen we met de kreet 21st century grandparents.’’
Kinderen zijn gebaat bij een goed contact met opa en oma. ,,Ze zien hoe iemand omgaat met de kwetsbaarheden van het ouder worden’’, zegt Diekstra. ,,Dat is een goed voorbeeld en levert een positieve bijdrage aan de ontwikkeling van hun eigen perspectief ten aanzien van dood en ziekte. Ze leren dat je omkijkt naar ouderen.’’
Het moeten missen van de grootouders is voor hen dan ook vaak een traumatische ervaring. ,,Een verstoting van grootouders is moeilijk te verwerken. Opa of oma leeft nog, maar bestaat niet meer. De schade van dat verbroken contact kan nog jaren doorwerken.’’
Saba, Yaya, Nonna, Oopje of Beppe: word je opa of oma en nog niet toe aan die titel? Dit zijn de leukste koosnaampjes volgens Ouders van Nu.
Naar de rechter
Kan er bij een echtscheiding tussen de ouders via de rechter een omgangsregeling worden afgedwongen, bij grootouders is dat helaas nog niet aan de orde. Al kunnen ze daar volgens artikel 1: 377a van het Burgerlijk Wetboek wel een verzoek voor indienen.
In het wetboek staat dat het kind recht heeft op omgang met zijn ouders en met degene die in een nauwe persoonlijke betrekking tot hem staat
Sabine Ziekman-Meijerink
,,Daarin staat dat het kind recht heeft op omgang met zijn ouders en met degene die in een nauwe persoonlijke betrekking tot hem staat’’, citeert Sabine Ziekman-Meijerink, familierecht advocaat bij Rietmeesters Advocaten in Utrecht uit haar wetboek Personen- en familierecht.
Op grond hiervan starten circa zeshonderd grootouders per jaar een gerechtelijke procedure om hun kleinkinderen te mogen zien. Ziekman-Meijerink maakte het al meermalen mee.
,,Eenvoudig is dat niet. De rechter kijkt eerst of de grootouders ontvankelijk zijn. Dat betekent dat ze moeten kunnen aantonen dat zij in een nauwe persoonlijke betrekking staan tot de kinderen en een betekenisvolle rol in het leven van de kinderen vervullen. Ze moeten een intensiever en frequenter contact met de kleinkinderen hebben dan gebruikelijk en mede verantwoordelijk zijn voor hun welzijn. Af en toe op bezoek gaan of een logeerpartijtje zijn dus onvoldoende. Daarnaast moet het contactherstel vooral ook in het belang van het kleinkind zijn.’’
Omdat de vereiste nauwe persoonlijke betrekking lastig te bewijzen is, worden grootouders regelmatig niet ontvankelijk verklaard in hun verzoek en stranden veel zaken al op dit punt.
Nieuwe wet
Maar een nieuw wetsvoorstel is in de maak. ,,Dat gaat ervan uit dat het feit dat je een grootouder bent, automatisch zorgt voor een nauwe band met het kleinkind. Dat is al een hele verbetering’’, legt ZiekmanMeijerink uit.
Voor verstoten grootouders is het fijn dat er vaker een juridische procedure gestart kan worden
Als het goed is, kunnen alle verstoten grootouders dus straks een verzoek tot contactherstel indienen. De rechter toetst vervolgens of dit ook in het belang van het kind is. ,,Een kind van twaalf jaar en ouder wordt hierin altijd gehoord’’, zegtt Ziekman-Meijerink. ,,Zijn of haar mening wordt meegenomen in de afweging. Een kind onder de twaalf mag een brief schrijven waarin staat wat het prettig vindt.’’
Kind staat voorop
Diekstra kan haast niet wachten tot de nieuwe wet is aangenomen. ,,Grootouders en kleinkinderen hebben recht op wederzijds contact. Het is voor hun beider levens van belang en de ouders hebben de plicht dat contact mogelijk te maken. Zolang dat niet wettelijk geregeld is, laten we als samenleving een psychologisch en sociaal beschadigende toestand voortbestaan.’’
Ziekman-Meijerink is gematigd enthousiast over de nieuwe aan te nemen wet. ,,Voor verstoten grootouders is het fijn dat er vaker een juridische procedure gestart kan worden.’’ Maar ze ziet daarnaast ook de druk op de rechterlijke macht toenemen. ,,Een rechter vraagt in zo’n procedure vaak advies aan de Raad voor de Kinderbescherming. Omdat er verwacht wordt dat in het eerste jaar nadat de wet wordt aangenomen, het aantal aanvragen zal verdubbelen, betekent dat dat de Raad voor de Kinderbescherming nog veel zwaarder belast zal worden dan nu al het geval is.
Ook neemt de druk op de familiebanden verder toe. Een omgangsregeling is niet af te dwingen als een van beide ouders nu al geen contact heeft met de kinderen. Het is dus maar de vraag of er geen irrationele verwachtingen geschept worden. Het belang van het kind zal altijd voorop staan.’’ Diekstra: ,,En dat is bijna altijd ook het contact met de grootouders.’’
Tips voor voorzichtig herstel
– Praat er met mensen over die je vertrouwt: Over een breuk zwijgen ondermijnt je zelfvertrouwen en doet je je onnodig minderwaardig en beschaamd voelen.
– Blijf bij jezelf: Blijf respectvolle signalen geven, zoals een kaart of een cadeautje sturen bij een verjaardag. Ook al komt er geen reactie of enkel een retourzending. Een gestage druppel holt niet zelden vroeg of laat toch de steen uit.
– Toon respect: Blijf bereid om elkaar te ontmoeten. Ook als je iemand het huis hebt ‘uitgeschopt’ of je hebt gezegd dat je degene nooit meer wil zien.
– Wees nederig: Vraag jezelf af of je je (schoon)kinderen gekwetst kunt hebben. Verdedig dat niet en besluit om vergeving te vragen. Zeg: ‘Dat had ik niet op die manier mogen doen of zeggen’.
– Vergeef zelf ook: Geef iemand een kans. Open je hart en vergeef. Zeg: ‘Ik vond het stom van je wat er toen gebeurde of wat je toen zei, maar ik vergeef je.’
Einde artikel Brabants Dagblad 18 oktober 2022
Wil je meer weten over de zelfhulpgroep Grootouders ?
Neem dan contact op met ons op
info@zelfhulpdenbosch.nl of bel met 073-6237263.